Vitalni znaci i vitalne funkcije

Vitalni znaci i vitalne funkcije

Vitalni znaci i vitalne funkcije.Vitalni znaci su odraz životnih funkcija u organizmu i izmene materije i energije. U stalnom su uzajamnom odnosu i zavisnosti i verni su pokazatelji opšteg stanja organizma. to su znaci koji nam pokazuju da li je neko živ ili mrtav, ako je živ u kakvom je pak stanju.

 

Najvažniji vitalni znaci su :

– tjelesna temperatura

– puls

– disanje

– krvni pritisak

 

U ovom radu biće govora o svakom vitalnom znaku posebno i njegovim odredjenim karakteristikama. Navešćemo i jednu metodu proveravanja vitalnih znakova u slučaju neke nesreće.

1. VITALNI ZNACI

 

Vitalni znakovi su mere raznih fizioloških stanja, koriste se kako bi se procenile najosnovnije tjelesne funkcije. Vitalni znaci su bitan dio provere, jer na taj način odredjujemo da li je pacijent živ ili mrtav, ako je živ u kojem je stanju njegov organizam. Čin proveravanja i uzimanja vitalnih znakova podrazumeva snimanje i proveravanja telesne temperature, puls, krvni pritisak i disanje. Vitalni znaci se često razlikuju po dobi i starosti pacijenta.

 

1.1. Telesna temperatura

 

Temperatura tela održava se kod zdravog čovijeka, bez obzira na promene u okolini, u uskim granicama od 36,4 ºC do 37 ºC. Izvor telesne topline su hemijski procesi u organizmu. Najviše topline svojim radom stvaraju mišići i jetra. Centar za regulaciju telesne temperature nalazi se u hipotalamusu, on deluje kao termostat tj. upravlja produkcijom i izdavanjem telesne toplote. U toku dana temperatura varira tako da najniže vrednosti poprima u noći i pred zoru, a najviše vrednosti su kasno popodne i navečer.

 

Merenje se vrši na više načina :

 

1. Aksilarno merenje tj, merenje koje se najviše koristi, kada se toplomijer stavlja ispod pazuha. Merenje da bi bilo validno i tačno treba da traje od 5-10 minuta. Prilikom tog merenja prosečna i normalna temperatura je 36.0 ºC – 37.2 ºC.

Postupak prilikom ovog merenja je sledeći. Staviti toplomjer u aksilu tako da spremište žive sa svih strana bude pokriveno, uputiti pacijenta da rukom pridržava toplomer i  da ruku usmeri prema suprotnom ramenu, temperaturu uvijek meriti u istoj aksili.

2. Oralno mijerenje  predstavlja vrstu merenja kada pacijent drži toplomer u ustima. Prilikom merenja prvo moramo da proverimo da li je pacijent u posljednjih 15 minuta, jeo, pio ili pušio cigarete, ili da li se možda u posljednjih 45 minuta kupao. Kada smo to sve proverili pristupamo merenju, stavljamo pacijentu toplomer u usnu šupljinu u područje toplinskih džepova. Merenje da bi bilo validno treba da traje izmedju 8-9 minuta, i prilikom merenja normalna tjelesna temperatura je 36.5 ºC – 37.5 ºC.

3. Rektalno merenje je merenje temperature u rektumu. Da bi pristupili ovom merenju, prvo moramo da osiguramo privatnost pacijenta, zatim pacijenta postavimo Simsov položaj i otkrijem analni regiju. Zatim pripremljen toplomer koji smo namazali lubrikantima, staviti u analni otvor pacijenta, kod odraslih toplomer ćemo staviti 4-5cm, kod dece malo manje 2-3cm. Da bi merenje bilo validno treba da traje 5 minuta, i pri tom normalna temperatura bi trebala da bude 36.5 ºC – 37.8 ºC.

4. Merenje na membrani timpani, prilikom ovog merenja pacijenta treba da smestimo u udoban položaj, tako da nam uho bude lako dostupno. Staviti zaštitnu kapicu na toplomijer, i lagano staviti toplomer u ušnu šupljinu i pristisnuti dugme za merenje. Po završetku merenje izvaditi toplomer i očitati vrijednost. Ovaj vid merenje je najbrži jer, nema tačno odredjeno vrijeme merenja, sve u zavisnosti od brzine aparata. Pri ovom merenju normalna telesna temperatura treba da je 36.5 ºC – 37.5 ºC.

1.1.1. Povišena telesna temperatura

 

Povišena telesna temperatura se dijeli na :

– AFEBRILNA (36.0 ºC – 37.0 ºC)

– SUBFEBRILNA (37.1 ºC – 38.0 ºC)

– FEBRILNA (38.1 ºC – 39.0 ºC)

– VISOKOFEBRILNA (39,0ºC i više)

 

1.1.2. Uzroci povišene temperature

 

Uzroci povišene telesne temperataru su sledeći:

– izloženost suncu i vrućini

– infekcije

– propadanja tkiva u organizmu

– bolesti CNS-a

– endokrini poremećaji

– anemija

– feokromocitet

– primena lijekova

– pirogene stvari unete u organizam prilikom transfuzije

 

1.1.3. Potrebna intervencija za smanjenje temperature

 

1. Smanjenje proizvodnje topline

2. Povećano odavanje topline u okolinu

3. Promatranje pacijentova stanja

4. Održanje optimalne udobnosti bolesnika

 

Prilikom pristupa pacijentu koji ima povišenu temperaturu za zadatak ima prvenstveno da temperaturu smanji za 1 ºC. Intervencije kojima mora da pristupi su, za početak smanjiti proizvodnju tjelesne temperature, tj. povećati gubitak telesne temperature kroz razne postupke (regulacija mikroklimatskih uslova u okolini (radijacija), dovođenje hladnog zraka – ventilatori (konvekcija), tuširanje pacijenta u mlakoj vodi, stavljanje obloga od mlake vode (dlanovi, stopala) , kondukcija, kupanje pacijenta u kupkama mlake vode (evaporacija). U slučaju da ovi postupci ne pomažu zdravstvenih radnik je dužan da pristupi daljoj intervenciji. Najčešće se koriste lijekovi ako se ne uspije sa već navedenim metodama.

 

 

1.1.4. Temperaturne krive

 

Febris continua

Danima povišena tj.temperatura varijacije su unutar 1ºC, obično prati infektivne bolesti

( tifus, gram-neg.pneumonije).

Febris remittens

Dnevne oscilacije u temperaturu veće su od 1ºC, najniža se ne spušta ispod 37ºC (salmoneloza).

Febris intermittens

Dnevne oscilacije tj.temperature veće su od 1ºC, najniža temperatura se spušta ispod 37ºC ( milijarna TBC, intermitentna bakterijemija )

 

Febris recurens

Pojava povišene tj.temperature nakon nekoliko dana bez temperature (izmjenjivanje razdoblja povišene i normalne temperature)

 

Febris ephemeris

Jednodnevna ili dvodnevna visoka temperatura zbog blagog  prolaznog infekta, manjeg zahvata i sl.

 

Febris undulans

Izmjenjivanje postupnih uspona i padova temperature. Do subfebrilnih ili afebrilnih vrijednosti ( krivulja ima valovit oblik ).

 

 

1.1.5. Pozitivni i negativni efekti visoke temperature

 

Pozitivni efekti:

– Oslobađaju se endogene pirogene tvari koje potiču oslobađanje limfocita T i B i      stvaranje  interferona

– Pospješuje se fagocitoza

– Pospanost pospješuje da čovjek većinu energije troši na borbu protiv infekcije

 

Negativni efekti:

   – Nemir i nelagoda

– Povišena potrošnja kiseonika

– Povećane kalorijske potrebe

– Dehidracija

– Neurološki učinci

– Promjene u frekvenciji pulsa, disanja i krvnog pritiska.

 

 

 

1.2. Disanje

 

Živa bića  uz nekoliko izuzetaka, troše za osnovne hemijske procese kiseonik. Kod razmene hemijski procese nastaje ugljen dioksid koji se mora izbaciti iz organizma. Izmena kiseonika i ugljen dioksida izmedju organizma i njegove okoline naziva se disanje ili respiracija. Kod čovijeka su organi za disanje: nos, ždrijelo, grkljan, dušnik, bronhi i pluća. Pluća su gradjena od mehurića (alveola). Zidove alveola čine stanice epitela, kroz koji se vrši izmena gasova. Pluća se nalaze u potpunoj zatvorenoj grudnoj šupljini. Kroz udisanja zraka grudni koš se širi zbog skraćivanja vanjskih medjurebralnih mišića. Pluća slede širenje grudnog koša, volumen  im se poveća, pritisak zraka u plućima pada ispod atmosferskog i dolazi do strujanja zraka od mesta većeg prema mestu manjeg pritiska tj. izvana pluća (udisaj, inspiracija). Obrnuto kod mirnog disanja, kada mišići popuste, grudni koš zbog elastičnosti smanjuje volumen, pritisak u plućima raste i zrak struji prema van (izdisaj, ekspiracija). Kod pojačanog disanja izdisaji se pospešuju delovanjem unutarnjih medjurebarnih mišića.

Disanjem upravljaju živčani centri u produženoj moždini preko živaca, koji opskrbljuju mišiće za disanje. Fiziološki podražaj za centar disanja je količina ugljen dioksida u krvi. Svaka promijena količine ugljen dioksida u krvi obrazuje se u frekvenciji i dubini disanja. Funkciju centra za disanje mogu promijeniti mnogi živčani uticaji s različitih dijelova tijela.

 

1.2.1. Osnovni pojmovi

 

Osnovni pojmovi koji se javljaju kada govorimo o disanju su :

– Eupneja je tiho normalno disanje, 12 – 20/min.

– Dispneja je otežano disanje

– Tahipneja je ubrzano disanje

– Bradipneja usporeno disanje

– Apneja je prestanak disanja

 

1.2.2.  Patološki oblici disanja    

 

Hiperpnejaje povećanje plućne ventilacije, količine vazduha koja u jedinici vremena procirkuliše kroz alveole pluća. Nastaje u uslovima dubokog i ubrzanog disanja.

Hipopneja  smanjeni minutni volumen zbog smanjenja frekvencije i/ili dubine disanja

Ortopneja je dispneja prisutna u ležećem položaju, a smanjuje se ili nestaje u  uspravljanjem tijela.

Astmatično disanje je takvo disanje kada je ekspiracije odnosno izdisaj jako otežan.

Kussmaulovo disanje – izrazito teško, duboko disanje, pacijent se koristi pomoćnom disnim aparatima

Cheyne-Stokesovo disanje – u početku je oslabljeno, postupno postaje sve dublje i dublje, te dolazi do razmjerno dugotrajnog prestanka disanja (15-40 s), te se sve ponovo ponavlja.

Biotovo disanje – nepravilno disanje po ritmu, frekvenciji i dubini. Najčešće su prisutne apneje koje se smjenjuju s nekoliko plitkih i nepravilnih udisanja.

Kod procene disanja, određuje se brzina disanja (frekvencija) tokom jedne minute, zatim dubina disanja te ritam. Kod osnovne procene disanja postoji pravilo: GLEDAJ, SLUŠAJ i OSJEĆAJ.Procena disanja provodi se tokom 10 sekundi kod početne procjene pacijenta.

Prilikom provere disanja potrebno je gledati odizanje grudnog koša, kakvo je to odizanje, obostrano, normalno ili se ne diže pravilno (npr. odiže se samo jedna strana grudnog koša), da li postoje paradoksalni pokreti grudnog koša ili su pokreti normalni (grudnog koš se prilikom udisaja  proširi a prilikom izdisaja spusti) ili su pokreti potpuno odsutni tj. nema odizanja grudnog koša. Da bi to mogli ustanoviti, prilikom provere disanja dobro je staviti dlan vaše ruke na donji deo grudnog koša kako bi mogli pratiti pomicanje.

Disanje proizvodi zvukove tj. ono je čujno. Ako se spasioc nagne nad lice unesrećene osobe, pogledom prema grudnog košu može čuti disanje ako ono postoji. Pri tom položaju, na svom licu može osetiti strujanje zraka koje disanje proizvodi.

Brzina disanja ili frekvencija je broj udisaja osobe tokom jedne minute. Na osnovu procene brzine možemo zaključiti da li je disanje normalno, brzo ili sporo.

 

PARAMETRI	NORMALNE FREKVENCIJE	NENORMALNE FREKVENCIJE
Odrasla osoba	10-20	< 8 i > 24
Malo dete	15-30	< 15 i > 35
Dojenče	25-50	< 25 i > 60

 

1.3. Puls

 

Puls predstavlja srčani ritam. Srce svakim svojim otkucajem pumpa krv prema svim delovima našeg tijela, omogućavajući normalan rad organizma. Puls se prilađava svakoj našoj aktivnosti, bilo fizičkoj ili psihičkoj. Da bi se organizam dodatno snabdio kiseonikom i hranjivim materijama preko krvi, puls se manje ili više povećava. U toku jakih fizičkih napora puls može da se poveća do jedne prirodne granice koja je za svakog čoveka individualna. Ta granica se naziva maksimalni puls.

 

1.3.1 Kakva vam je forma takav vam je puls  

 

Razlika između onih koji su utrenirani i onih koji nisu je u reakciji srca (i celog kardiovaskularnog sistema) na napor. Neutrenirano srce je manje i pri  fizičkom naporu ono pokušava da ispumpa što više krvi. Kako nije u stanju da ispuni očekivanja organizma za kiseonikom, osoba se brzo zadiše i umori. Zato jedan sportista ima veće srce koje ”sporije radi”, ali pumpa više krvi.

 

1.3.2. Procijena pulsa i palpacija

 

Puls je niz valova pritiska u arterijama sistemnog krvotoka, nastalih potiskivanjem krvi kontrakcije leve plućne komore. Puls odgovara frekvenciji srca (broju kontrakcija u minuti). Najčešće se meri palpacijom površinskih arterija ispod kojih se nalazi čvrsta podloga. Puls se opipava sa tri prsta, najčešće na radijalnoj i karotidnoj arteriji.

Frekvencija pulsa označava broj otkucaja u jednoj minuti. Normalna frekvencija pulsa ovisi o nizu različitih faktora kao što su dob, spol, bolesti i sl. Normalna frekvencija pulsa u zdravih osoba ovisno o dobi prikazana je u tablici.Frekvencija pulsa veća od gornje granice naziva se tahikadija, a ispod donje granice bradikardija.

 

1.3.3. Patološka stanja pulsa

 

 Tahikardija  je naziv za povećanje broja otkucaja srca (srčana frekvencija) iznad fiziološke granice. Kod čovjeka fiziološka granica ovisi o životnoj dobi, a kod odraslih ljudi ona iznosi više od 100 otkucaja u minuti. Povećanje srčane frekvencije može biti dio fizioloških pojava u tijelu čovjeka.

Primeri toga su tahikardija kao posledica pojačanih metaboličkih potreba (npr. fizički napor), posledica pada krvnog pritiska (refleksna tahikardija) ili tahikardija kao posledica stimulacije srce izravno živcima i hormonima simpatičkog živčanog sistema (npr. kod psihičke napetosti ili straha). Tahikardija može nastati i zbog patoloških procesa srca ili patološki procesa koje primarno ne zahvaćaju srce (npr. endokrini poremećaji, poremećaji ravnoteže elektrolita).

 

Tahikardije se mogu podijeliti u:

– sinusna tahikardija – tahikardije najčešće nastale u sklopu normalnih fizioloških proces (napor), ili kao kompenzacija posljedica (npr. anemija, hipovolemija, hipotenzija), ili kao posljedica patoloških procesa (npr. hipertireoza)

– ventrikularna tahikardija – patološke aritmije srca kojih je uzrok u komori srčanog mišića

– supraventrikularna tahikardija – patološke aritmije srce kojih je uzrok u srca, ali nije u komori srčanog mišića (ima izuzetaka zbog tradicionalnih razloga)

 

  Bradikardijajesimptomkojipredstavljasmanjanjebrojaotkucajasrca (srčanefrekvencije) odraslog čovekanamanjeod 60 otkucajauminutu. Fiziološkiopsegsrčanefrekvencijeodraslog čovekajedo 60-90 otkucajauminuti. Kododojčeta, bradikardijasedefinišekaofrekvencijamanjaod 100 otkucajasrcauminuti (fiziološkiopsegod 100-160 otkucajauminuti).

Bradikardijajenajčešćebezdrugihsimptoma, dokfrekvencijasrcenepadneispod 50 otkucajauminuti, iakokodtreniranihzdravihsportistamožebitiimanjaod 50 otkucajaibezsimptoma.

Simptomi bradikardija mogu biti omaglice, umor, slabost, palpitacije, nelagodnost u grudima.

Bradikardija može biti uzrokovana bolestima srca ili poremećajima koji ne zahvataju primarno srce, kao što su npr endokrini poremećaji, poremećaji ravnoteže elektrolita i dr.

 

Aritmija je nenormalni srčani ritam, a obično uključuje nepravilnosti u frekvenciji i redosledu što se može jasno videti na EKG-u. Naziv aritmija nije pravilan jer doslovno prevedeno znači “bez ritma” – umesto reči “aritmija” podesniji bi bio naziv “disritmija”, međutim on se ne koristi nego se koristi naziv aritmija. Sve aritmije, a pogotovo one hronične mogu biti opasne. Nepravilnim radom srca ono ne obavlja svoju funkciju zadovoljavajuće, što šteti organizmu, a osim toga, srce se opterećuje, ugrožava samo sebe i može doći do razvoja ozbiljnijeg oštećenja srčanog mišića. Hronična aritmija može oštetiti i oslabiti srčani mišić.

 

Ekstrasistole se obično javljaju u vrijeme mirovanja, a samo u rijetkim slučajevima kada srce ubrza svoje otkucaje. Tako je tjekom ekstrasistola često dovoljno prakticirati umeren fizički rad, kako bi one prestale. Na pojavu ekstrasistola veliku važnost ima i psihički stav pacijenta.

Srce ima precizan ritam kontrakcija, te je vremenski razmak između dvije sistole uvek isti. Prilikom ekstrasistole poremećen je normalan ritam kontrakcija srca.

Od ekstrasistola jako često pate osobe koje su sklone stresu, nervozi i jakim emocijama.

 

 

 

1.4. Krvni pritisak

 

Krv se iz srca do svih stanica prenosi krvnim žilama, arterijama. Pritisak koji krv vrši na zidove arterija naziva se krvnim pritiskom. Sa svakim otkucajem srca (60-70 puta u minuti), krv se pod pritiskom ubacuje u arterijski sistem. U tom trenutku je krvni pritisak najviši i naziva se sistolički pritisak. U periodu između dva otkucaja, kada se srce odmara, krvni pritisak je niži i tada se naziva dijastolički pritisak.

Vrijednost krvnog pritiska uvijek se izražava s dvije brojčane vrijednosti. Prva, viša vrijednost, uvijek predstavlja sistolički pritisak, a druga, niža vrijednost, predstavlja dijastolički pritisak. Jedinica u kojoj se izražavaju vrijednosti krvnog pritiska je milimetar žive (mmHg). Pravilo je da se vrijednost krvnog pritiska zapisuje tako da se napiše npr. 120/80 mmHg, što znači da je 120 mmHg sistolički, a 80 mmHg dijastolički tlak.

Vrijednosti krvnog pritiska tokom dana blago varira. Pritisak je najniži za vrijeme spavanja, a blago poraste nakon ustajanja i u situacijama uzbuđenja, nervoze, fizičke aktivnosti, uzimanja kofeinskog napitka ili nakon pušenja cigarete. U zdravih osoba optimalna vrijednost krvnog pritiska trebala bi biti ispod 120/80 mmHg. Ako je krvni pritisak iznad 140/90 mmHg, radi se o povišenom krvnom pritisku – hipertenziji. Za osobe koje boluju od šećerne bolesti, za one koji imaju bolest bubrega ili srca te za one koje su preboljele moždani udar ciljne vrijednosti krvnog pritiska su ispod 130/80 mmHg. Pod niskim krvnim pritiskom ili hipotonijom se smatraju vrednosti krvnog pritiska manje od 105 prema 60 mmHg. Ova granica nije fiksna kao što su granice kod visokog krvnog pritiska, nego može biti individualno pomjerena. Nizak krvni pritisak nije bolest. Tek kada se pojave dodatni simptomi kao što su nesvjestica prije svega u jutro, brzo umaranje, ali i manjak apetita, smanjena koncentracija, nervoza, povećana potreba za snom, zujanje u ušima, problemi sa disanjem i depresija, nizak krvni pritisak postaje subjektivno problematičan.

Za merenje krvnog pritiska postoje dva tipa merača. Prvi su mehanički u koje spadaju živin tlakomer i tlakomer na pero (aneroidni tlakomjer), a drugu skupinu čine digitalni tlakomeri. Živin tlakomer je najstarija vrsta uređaja za merenje krvnog pritiska. Njegov jednostavan mehanizam radi na principu gravitacije i omogućuje precizno merenje, bez potrebe za redovitim podešavanjem.

Zdrav stila života pomaže sprečavanje ili odgađanje nastanka hipertenzije. I s visokim vrednostima krvnog pritiska, kombinacija zdravog stila života i optimalnih lekova može pomoći u regulaciji krvnog pritiska i smanjenju rizika od potencijalno opasnih komplikacija hipertenzije. Snižavanju pritiska pogoduje smanjen unos soli hranom, regulacija tjelesne težine, prestanak pušenja i uzimanja alkohola te redovito bavljenje sportskim aktivnostima.

 

 

 

 

1.4.1 Fiziologija krvnog pritiska

 

Osnovni činioci održanja normalno krvnog pritiska su :

– minutni volumen lijeve komore srca

– sveokupni volumen krvi u arterijskoj cirkulaciji

– otpor arteriolama

– viskozitet krvi

– elasticitet krvnih žila

 

1.4.2. Normalne vrijednosti krvnog pritiska

 

PRITISAK	VRIJEDNOSTI
sistolički	100 – 150 mmHg
dijastolički	60 – 95 mmHg
pulsni pritisak	40 – 55 mmHg

 

1.4.3. Formula za izračunavanje urednog krvnog pritiska     

 

Formula za izračunavanje sistoličkog pritiska :

 

SISTOLIČKI PRITISAK : 111  + 1/3 dobi

 

Formula za izračunvanja dijastoličkog pritiska :

 

DIJASTOLIČKI PRITISAK :  68 +1/5 dobi

 

 

1.4.4.  Hipertenzija i hipotenzija  

 

Hipertenzija ili visoki pritisak je bolest u kojoj je trajno povišen pritisak krvi u arterijama.

Poznato je kako arterijski pritisak nije stalna nego pulsatilna vrijednost te se neprekidno mijenja tokom 24 sata, i to od najviših vrijednosti tokom sistole (sistolički arterijski tlak) do najnižih vrijednosti za vrijeme dijastole srca (dijastolički arterijski tlak). Ako su te vrijednosti povišene u odnosu na prihvaćene granice, takvo stanje nazivamo hipertenzijom. Vrijednosti normalnog arterijskog pritiska su arbitrarno određene te variraju između pojedinih država i zdravstvenih sistema, ali su ipak najšire prihvaćeni kriteriji Svjetske zdravstvene organizacije (SZO) prema kojima se vrijednosti sistoličkog arterijskog pritiska više ili jednake 140 mmHg i/ili dijastoličkog arterijskog pritiska više ili jednake 90 mmHg, dobivene u tri uzastopna, adekvatna mjerenja tokom 1-3 sedmice smatraju hipertenzijom.

Iako je do danas opisano pedesetak različitih razloga povišenog arterijskog pritiska, ti sekundarni oblici mogu objasniti samo oko 5% slučajeva bolesti. Dijagnosticiranje hipertenzije dodatno je komplicirano određivanjem tačnih vrijednosti arterijskog tlaka, kako zbog promjenjivog, pulsativnog karaktera arterijskog pritiska, tako i zbog dnevnih oscilacija koje uvelike ovise o okolnostima u kojima se jedinka nalazi.

 

Hipotenzija u medicini i fiziologiji označava pritisak ispod normalnog. Hipotenzija se pojavljuje na primer kod mišićnog tonusa, likvora (cerebralna h.), intraokularnog pritiska ili kod krvnog pritiska.

Nizak krvni pritisak se definiše kao vrijednost krvnog pritiska koja je niža od normalno očekivane za pojedinu osobu u određenim uslovima. Vrijednosti krvnog pritiska razlikuju se zavisno od aktivnosti, godina starosti, ljekova i zdravstvenog stanja.

Hipotenzija se definiše krvnim pritiskom manjim od 100/60 mmHg izmjerenim više puta u ambulantnim uslovima uz postojanje simptoma (umor, poremećaj sna, vrtoglavica, nesvestice, anksioznost ili depresija, osjećaj jakog lupanja srca, znojenje) i odsutnost drugih bolesti. Osim trajno prisutnog niskog krvnog pritiska (hronična primarna, idiopatska) kome se ne može otkriti uzrok, postoji sekundarna hipotenzija uzrokovana razlicitim bolestima, stanjima i lekovima, i akutna stanja s naglim padom krvnog pritiska od kojih su ortostatska (posturalna) i postprandijalna hipotenzija najučestalije.

Trajno nizak krvni pritisak rijetko je pokazatelj ozbiljnog zdravstvenog poremećaja, telo se na njega prilagodi i često ne uzrokuje simptome. Problem nastaje kod naglog pada pritiska kada mozak i drugi vitalni organi ostaju bez snabdevanja krvlju i nemaju vremena za prilagođavanje. U tom slučaju može nastati vrtoglavica, slabost tijela, poremećaj vida pa i kratka nesvijest (sinkopa).

 

1.4.5. Metode mijerenja krvnog pritiska  

 

Mehanički tlakomer

 

Postavite manšetu oko nadlaktice, ne prejako, toliko da ispod nje možete staviti vršak prsta. Budite sigurni da je donji rub manšete 2,5 cm iznad lakatne jame. Stavite stetoskop u uši pazeći da su gumeni dijelovi koji ulaze u uši usmjereni prema naprijed.  Postavite membranu stetoskopa na unutarnju stranu lakta – u lakatnu jamu.

Brzo naduvajte manšetu koja je već postavljena na nadlaktici stišćući gumenu pumpicu i to za 30 do 40 jedinica iznad zadnje izmjerene vrijednosti sistoličkog pritiska. Ne duvajte manšetu polako, jer možete dobiti lažne vrijednosti.  Polagano otpuštajte ventil, po 2 do 3 milimetra u sekundi. Nemojte ga otpuštati prebrzo, jer nećete moći odrediti pravu vrijednost. Kako polako izduvljavate manšetu otpuštajući ventil, nakon tišine, u jednom trenutku čuti ćete kucanje srca. Pažljivo slušajte pojavu prvog tona i pročitajte vrijednost u tom trenutku. Ta vrijednost je vrijednost sistoličkog pritiska.

Nastavite jednakom brzinom otpuštati ventil, slušajući kucanje srca. Koncentrirajte se na trenutak kada se kucanje više ne čuje i pročitajte vrijednost u tom trenutku. Ta vrijednost je vrijednost dijastoličkog pritiska.

Zapišite izmjerene vrijednosti, prvo sistolički, a potom dijastolički pritisak. (npr. 120/80)

Ako želite ponoviti mjerenje, pričekajte 2-3 minute prije ponovnog naduvavanja manšete.

Automatski tlakomer

 

Postavite manšetu oko nadlaktice, ne prejako, toliko da ispod nje možete staviti vršak prsta. Budite sigurni da je donji rub manšete 2,5 cm iznad lakatne jame . Uključite uređaj.

Manšeta će se početi naduvavati nakon pritiska na odgovarajuću tipku. Ako se radi o poluautomatskom modelu, manšetu ćete napuhati uz pomoć gumene pumpice. Nakon što je manšeta napuhana, automatski mehanizam će polako smanjivati pritisak.

Kako se manšeta se polagano prazni, vi promatrajte ekran kako biste očitali vrijednosti pritiska. Na ekranu se na kraju mjerenja ispisuju obje vrijednost, i sistolički i dijastolički pritisak. Zapišite izmerene vrijednosti, prvo sistolički, a potom dijastolički pritisak. (npr. 120/80) . Pritisnite tipku za potpuno ispuštanje zraka iz manšete. Ako želite ponoviti merenje, pričekajte 2-3 minuta pre ponovnog naduvavanje manžetne.

 

ZAKLJUČAK

 

Kako bi sve sumirali, moramo da ponovimo šta su to vitalni znaci. Vitalni znaci predstavljaju odraz životnih funkcija u organizmu i izmene materije i energije u istom.  Moramo da poznajemo sve vitalne znake, kako bi mogali da pomognemp  u slučaju neke nesreće, i da na taj način odredimo  zdravstveno stanje. Prvo što smo objašnjavali je telesna temperatura,  moramo da poznajemo sve preventivne mere skidanje visoke telesne temperature.  Moramo da znamo kako i na koje načine može da se izmeri telesnu temperaturu .

Drugi vitalni znak koji smo opisali je disanje,  pri samom slušanju , trebaolo bi da znamo u kakvom je pacijent stanju, jer razlike u normalnom disanju, i disanju koje ima patološke promijene je očito. Što se tiče disanja, moramo da poznajemo normalno disanje a i da znamo da prepoznamo odstupanja od normalnog disanja. Treći vitalni znak koji smo opisali je puls, puls je ono što najprije očitamo kada vidimo povredjenog pacijenta, ako osetimo puls, možemo da znamo da li je pacijent živ ili mrtav, jer to je ono što se uvek primeti, prilikom palpacije. Disanje može da bude usporeno, pa da ga i ne osetimo, temperatura zavisna od nekih drugih faktora, ali puls je uvek tu. Svako od nas , mora da poznaje sve tačke palpacije i načine proveravanja pulsa kod pacijenta. A pri tome mora da poznaje i frekvencije pulsa, kako bi uočio neke moguće poremećaju u frekvenciji pulsa. Četvrti vitalni znak je krvni pritisak,  moramo da poznajemo sve metode merenja krvnog pritiska, pored toga moramo da znamo šta je to krvni pritisak i koje su to normalne vrednosti.  Treba da smo spremni i da znamo da iskoristimo sve metode, kako bi pomogli pacijentu koji ima povišen (hipertenziju) ili snižen (hipotenziju) pritisak.

Dužnost svakog  radnika, je da nakon pregleda svih vitalni znaka proceni stanje pacijenta, jer samo na taj način možemo da dobijemo tačnu sliku o pacijentovom stanju.

 

Student: Adrijana Jovanović

Smer: Estetičar – kozmetičar

Seminar iz Prve pomoći: Vitalni znaci i vitalne funkcije

Mentor : dr Vukan Babić

Akademija za estetiku i kozmetologiju Purity